سیامک صدیقی: با بوی لهیده همراه، می افتد توی سرازیری کُند حافظ و تریلی را در بامداد خیابان های تهران، پیش می برد. چشم های خواب زده راننده در تمامی این مسیر تکراری شبانه و در میانه تنهایی و سکوت فقط آرادکوه را می بیند که ۴۰ کیلومتر آن سوتر برای چند هزار تن زباله هر روزه دهان باز کرده است. تریلی، زباله بار زده است و بوی پرپشت چسبناک از لابه لای ۶۵ تن محموله ناهنجار آن، آرام بیدار می شود و سر می خورد در هوای ملایم تهران. عقربه ها خودشان را به حوالی ساعت سه سحرگاه رسانده اند که عربده سرخوش چند جوان از یک سواری عجول، سکوت را از مسیر خواب آلود خیابان می گیرد و به سمت راننده خیز برمی دارد: چطوری آشغالی؟ سواری با همان شتاب دور می شود و این واژه کم حجم با تمام بی حرمتی دامن گیرش گره می خورد به چرخ های تریلی و گیر می کند به دالان های چسبناک گوش راننده… در سراسر مسیر تا خالی کردن زباله در آرادکوه و هفته های بعد با او همراه می شود و آن قدر با او می ماند که وقتی سوار تریلی اش می شوم، پیش از همه چیز این خاطره را با ترکیبی از ریشخند و بغض برایم تعریف می کند.

شمار چشمگیرکامیون‌های حمل زباله اولین چیزی است که حواس چشم ها را با خودش گلاویز می‌کند. کامیونهای ایسوزو دُم به دُم از در شمالی وارد میشوند و در همان مقدمه حضور برای وزن‌کشی روی باسکول میروند. ایسوزوهای شکم پر که اگر سنگینی زبالههاشان به عدد چهار و نیم تن تجاوز نکند، جواز ورود به سکوها را پیدا میکنند. اینجا و همراه با پسماندهای هممرز با تعفن، ایستگاه میانی انتقال پسماند بیهقی است؛ جایگاهی شامه آزار که یک فصل مهم از سفرنامه هر روزه زباله در آن ثبت میشود. نگهبان های ورودی ۲۰۰ بار ورود ایسوزوهای سرشناس شهر را تیک م یزنند تا حجم زباله روزانه به ۷۰۰ تن برسد. اینجا یکی از ۱۱ ایستگاه میانی پایتخت است که همگی نفسهای آخرشان را میکشند؛ نوآوری های روزگار مدرن و واخواهی های دوستداران زمین، سالهای بسیاری است که دست روی زباله گذاشته و حالا پایتخت به سمت بایگان یکردن ایستگاه های میانی و ایجاد مراکز تخصصی بازیافت (ام.آر.اف) رفته است.
راننده تریلی های زباله کش که تمامی شب های سال در تکراری محصور، مسیری ثابت را سه بار تا آرادکوه در جنوبی ترین نقطه تهران م رود و هر بار ۳۰ تن پسماند را با خودش همراه میکند. زباله ها راه می افتند به سمت آرادکوه؛ و ملازمت یک ساعته با همراهان بدبو آغاز م شود. توی اتاقک کابین شلختگی جنجال می کند؛ ظرف غذای نیم مانده شام و لیوا ن های قهوه- ماسیده بلاتکلیف همه جا رها شده اند. پلاستیک های تخمه و پوست های پراکنده آن، فلاسک خسته چای، قوطی کم جثه قهوه، چیپس های خانگی و میوه های قاچ شده.

« مرکز پردازش و دفع پسماند آرادکوه » یک تابلوی رنگ پریده ممتد است که تریلی سرش را به سوی ورودی آن خم میکند و به سمت بوی غلوشده گندید های میرود که تمام قد به پیشواز آمده است. اینجا منزلگاه هفت هزار تن زباله روزانه تهرانی هاست. سفرنامه آشغال با رسیدن به سکوی تخلیه به انتها میرسد و تریلی، بارش را میان زباله ها خالی میکند. لا به لای پشته های عظیم زباله، تریلی های دیگری هم می آیند و می روند و همگی دومین سفر تکراری امشبشان را به پایان برده اند. ابراهیم جایی در میانه بوی خی زبرداشته پوسیده، سیگار م یکشد؛ دو هزا رو ۹۲۰ شب زباله آورده است؛ معادل عدد حیر ت آور هش تهزا رو ۷۶۰ سفر به آرادکوه.

متن بالا بخشی از گزارش تهیه شده با عنوان “زباله کشی در هیاهوی خواب و خیابان های تکراری تهران” بود. متن کامل آن را می‌توانید در صفحه 10 روزنامه شرق چاپ 9 اردیبهشت 1402 بخوانید.

تالاب انزلی یکی از جاذبه‌های زیست‌محیطی شمال کشور است که در دهه‌های اخیر با مشکلات متعددی مانند ورود آلودگی‌ها، هجوم سنبل آبی و افزایش حجم رسوبات مواجه بوده است.
حوزه آبخیز این تالاب “دریایی – ساحلی” ۳ هزار و ۶۱۰ کیلومترمربع وسعت دارد. دست کم ۵۰ گونه ماهی در این تالاب شناسایی شده و بیش از ۱۰۰ هزار پرنده مهاجر آبزی، فقط در این تالاب زمستان گذرانی می‌کنند
در رابطه با پرندگان مهاجر، چند منطقه از نظر پذیرش آنها مشخص‌ شده است. هرکدام از آن‌ها وضعیت خاصی دارند. این مناطق عبارت‌اند از: منطقه مرکزی تالاب پرندگان، منطقه شمالی تالاب پرندگان، منطقه جنوبی تالاب پرندگان و منطقه غربی تالاب پرندگان.
برخی از مشکلاتی که باعث تهدید این تالاب شده‌اند عبارتند از:
– کاهش سطح آب در تالاب به دلیل کم‌آبی و تخریب منابع آبی
– آلودگی آب تالاب به دلیل دفع پساب‌های شهری و صنعتی
– تخریب مراتع و جنگل‌های اطراف تالاب
– شکار غیرمجاز پرندگان و ماهیان در تالاب
به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۹، سطح آب تالاب انزلی به حدی کاهش یافت که بیشتر از ۱۰۰ هکتار از این تالاب خشک شد. این موضوع باعث کاهش تعداد پرندگان مهاجر و حیات وحش در این منطقه شده است. برای نجات تالاب انزلی، باید از تلاش‌های جدی برای حفظ و احیای آن استفاده شود.

آخرین دیدار اعضا جمعیت زنان و جوانان حافظ محیط‌زیست گیلان و اعضا جمعیت زنان مبارزه با آلودگی های محیط زیست در سال ۱۴۰۱ در روز پنج شنبه یازدهم اسفندماه در تالاب سلکه برگزار شد. این دیدار در محل آموزشی تالاب با حضور آقای آلن پطروسیان محقق و مروج حیات وحش و ورزش سبز و خانم مانیا شفاهی سردبیر مجله محیط زیستی صنوبر، شماری از اعضای جمعیت، و چندتن از زنان محلی بهمراه دهیار روستا برگزار شد. در آغاز این دیدار، خانم شیرین پارسی رییس هیئت مدیره جمعیت زنان مبارزه با آلودگی‌های محیط زیست گیلان به یاد آوری فعالیت های جمعیت در گذشته چون طرح سیپا پرداختند. سپس خانم تهمهینه شمشادی مدیر عامل جمعیت زنان و جوانان به اجرای طرح جایکا و همکاری اعضا جمعیت از ابتدا با این طرح اشاره داشتند. جایکا یا همان آژانس بین‌المللی همکاری ژاپن Japan International co-operation Agencyبه منظور حفظ تالاب انزلی و حفاظت از محیط زیست تالاب از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ فعالیت هایی در این زمینه داشته اند. بطوریکه مرکز آموزش سلکه که اولین مرکز آموزشی در ایران در حاشیه تالاب می باشد، بعنوان محلی برای آموزش های محیط زیستی طراحی و اجرا شده است. این مرکز توسط ژاپنی ها مجهز به دوربین دوچشمی، دوربین پرنده نگری، لپ تاب و دیگر ملزومات شد. در ادامه برنامه از مدیر عاملان جمعیت خانم قربان نژاد و شمشادی توسط خانم هاشمی قدردانی شد. پس از قدردانی از سایر اعضا، حاضرین با سکوت به اتفاق آقای پطروسیان وارد سایت پرنده نگری شدند‌ . پناهگاه حیات وحش سلکه با وسعت ۳۶۰ هکتار در شهرستان صومعه‌سرا و در جنوب تالاب بین‌الملی انزلی واقع شده و از مناطق مهم و زیستگاه انواع پرندگان مهاجر آبزی و کنارآبزی است. که دارای اسکله و پناهگاه و برج مشاهده ی پرندگان می باشد. در نزدیکی تالاب در محلی که برای پرندگان. مزاحمتی نباشد آقای آلن پطروسیان با قراردادن دوربین به اعضا برخی از پرندگان نظیر خانواده ی بزرگ اردک ها، اردک سر سفید که متاسفانه تعدادشان بسیار کم شده است، اردک سرحنایی، سرسبز، اردک نوک پهن و باکلان ها را نشان دادند. پرندگان زمستان گذر عمدتا از سیبری و مناطق سرد آسیا و شمال اروپا به این منطقه مهاجرت می کنند. مرغابی ها، انواع قو، فلامینگو و درناها و اردک ها در این تالاب زیبا زمستان را می گذرانند.
متاسفانه آلودگی آب، شکار و زنده گیری از عواملی هستند که باعث تلفات و کم شدن این پرندگان در این منطقه می شود. وجود گیاه مهاجم و غیر بومی سنبل آبی بر روی پهنه ی آب که با گستردگی وسیع مانع ورود نور خورشید و اکسیژن به زیر آب می شود، باعث کاهش منابع تغذیه ای ماهیان و مرگ و میر آنها در زیر آب می گردد.
تراکم و پوشش سنبل آبی که مصرف آب زیادی دارد از عواملی است که پس از پوسیده شدن به حجم رسوبات تالابی افزوده و باعث کاهش سطح آب تالاب می شود.
نکات نگران کننده ای که در تالاب سلکه بعنوان اولین مرکز آموزشی در حاشیه تالاب و جایگاه پرنده نگری به چشم می خورد، عدم نگه داری و رعایت اصولی است که از اهداف اجرای پروژه حفاظتی جایکا در این منطقه بوده است. امکان بازدید عمومی در روزهای پنج شنبه و جمعه برای پرنده نگری و ارتقاء سطح آگاهی عمومی در جهت اهمیت تالاب ها و حفاظت از آن برداشته شده است. از مرکز آموزشی استفاده ی لازم برای برنامه های محیط زیستی نمی شود و بدنبال آن عدم ایجاد معیشت پایدار برای اهالی، موضوع شکار پرندگان همچنان ادامه دارد. عدم رسیدگی به فضاهای ایجاد شده مانند پل عبور و مرور گردشگران، ناامن بودن اسکله و پناهگاه مشاهده ی پرندگان و نبود سرویس بهداشتی درست امکان بازدید و جذب گردشگر را از بین برده است.
امید است جمعیت زنان بهمراه نهضت پرنده نگری تالاب انزلی بتوانند برای احیا و از سرگیری فعالیت های این مرکز اقدامات مثبت و پیشرونده ای داشته باشند.
منبع: مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی جایکا